Periartritis je naziv za patološke promene tkiva u neposrednoj okolini zgloba. Periartritis humeroscapularis je oboljenje koje pripada grupi vanzglobnog reumatizma.
Za ovo oboljenje karakteristična je primarna upalna reakcija, najčešće tetive mišića supraspinatusa. Karakteriše ga jedan ili više udruženih simptoma: tendinitis m. supraspinatusa, subdeltoidni bursitis i adhezivni burzitis koji zahvata zglobnu čahuru. Znajući da je tetiva mišića supraspinatusa u kontaktu sa subdeltoidnom burzom i zglobnom čahurom, ne čudi njihova međusobna interakcija kod patoloških promjena.
PAHS je najčešći oblik obolenja ramenog predela. Obično se javlja jednostrano, vrlo retko obostrano, zapažena je i naizmenična pojava. Najčešće oboljevaju osobe između 35 i 40 godina. Oba pola su podjednako zastupljena.
Etiološki faktori
Razni štetni faktori mogu dovesti do nastanka PAHS-a, kao što su:
- Traume pri nezgodnim naglim pokretima ruke, pri abdukciji ruke iznad 90°(usled kompresije na tetivu)
- Sekundarna posledica prednje nestabilnosti ramenog zgloba ili nekog drugog oblika traume., kao i nošenja tereta.
- Dejstvo hladnoće u smislu lokalnog rashlađivanja ramena i posledičnog vazospazma, može da smanji postojeću slabu vaskularizaciju tetive mišića supraspinatusa i dovede do pojave zapaljenja.
- Uticaju fokalne infekcije kao etiološkom faktoru, ranije je pridavan mnogo veći značaj.
- Razni neurovaskularni i trofički poremećaji koji se javljaju u cervikalnoj artrozi, koronarnoj insuficijenciji i hemiplegiji mogu biti uzrok pojavi ovog oboljenja.
Izgleda da etiološki faktori povoljnije deluju na već genetički predisponirana tkiva. Klinička zapažanja ukazuju na porodičnu sklonost prema ovom oboljenju.
Klinička slika
Prostor između mišića deltoideusa, koji pokriva rameni zglob i koštanog dela, koji čine akromion i procesus korakoideus, ispunjen je rastresitim vezivnim tkivom. U ovom prostoru leži subdeltoidna burza, položena preko tetive mišića supraspinatusa. Dno ovog prostora čini glava humerusa sa tetivnim pripojima 4 mišića: m. supraspinatusa, m. subskapularis, m. infraspinatus i m. teres minor. U ovom prostoru odigrava se oboljenje periartritis humeroscapularis.
Upalni proces počinje na tetivi m. supraspinatusa, koji je rotator i abduktor ruke. Rani dijagnostički kriterijum je znak bolnog podizanja ruke, koji se izaziva pri abdukciji ruke od 70-120 stepeni.
Humeroskapularni periartritis se u odnosu na svoj klinički tok može podeliti u 3 stadijuma:
- Prvi stadijum – tendinitis m. supraspinatusa
Simptom prvog stadijuma je bol u ramenu. Bol je intenzivan. Vrlo često se dešava iradijacija u nadlakticu i prema vratnoj kičmi. Bol se pojačava pri abdukciji i spoljnoj rotaciji obolelog ramena. Objektivno postoji palpatorna osetljivost ramena u predelu spoljašnjeg dela glave humerusa, ispod akromiona i iznad pripoja m. deltoideusa. U ovoj fazi se već može uočiti posturalna asimetrija gornjeg dijela tijela.
Prvi stadijum obično traje nekoliko časova, zatim oboljenje prelazi u drugi stadijum.
- Drugi stadijum– akutni subdeltoidni burzitis
Odlika drugog stadijuma ili akutnog burzitisa je akutnost kliničke slike. Intenzivan, skoro neizdrživ bol i potpuna ograničenost pokreta u ramenu su glavni simptomi ovog stadijuma. Nije retka pojava povišene temperature, leukocitoze i ubrzane sedimentacije.
Bol se pojačava pri kretanju obolelog ramena, naročito u abdukciji i spoljnoj rotaciji i može biti stalan u vidu bockanja, ali se može javiti i u obliku oštrih uboda. Osetljivost je izražena na spoljnjem dijelu glave humerusa, ispod akromiona, a često i iznad pripoja m. deltoideusa. Pacijent drži bolesnu ruku prislonjenu uz telo i unutrašnjoj rotaciji sprečavajući pokrete.
Akutni simptomi traju 5-7 dana, i ukoliko se oboljenje ne leči može preći u subakutni stadijum i imati sve simptome drugog stadijuma, ali blažeg stepena. Odlika drugog stadijuma je taloženje kalcijuma u tetivi m. supraspinatusa i subdeltoidnoj burzi. Ove promene nisu uvek vidljive na radiografiji obolelog ramena.
Razlika između prvog i drugog stadijuma više je anatomska nego klinička, jer su tendinitis i burzitis udruženi, a kliničke manifestacije slične.
- Treći stadijum – adhezivni burzitis.
Treći stadijum oboljenja ili adhezivni burzitis, naziva se još smrznuto rame. Dugotrajno mirovanje i imobilizacija ramena, izgleda da su predisponirajući faktori u nastanku trećeg stadijuma ove bolesti. Simptomi ovog stadijuma su bolovi u ramenu, koji mogu biti lokalizovani i na gornjem dijelu humerusa sa iradijacijom duž nadlaktice i kad-kad u predeo lopatice. Postoji izrazita ograničenost pokreta u abdukciji i spoljnoj rotaciji. Skoro uvek postoji atrofija mišića ramenog pojasa. Patološko anatomske promene se sastoje iz čvrstih fibroznih traka (adhezija), koje zahvataju tetivu, burzu i zglobnu kapsulu. Jednom rečju dovode do fibrozne ankiloze ramena.
Na radiografijama ramena mogu se videti naslage krečnih masa u tetivi m. supraspinatusa, burzi i zglobnoj kapsuli.
Prognoza
Prognoza prvog i drugog stadijuma je dobra, ukoliko se oboljenje pravilno leči. Postoji privremena radna nesposobnost, koja se tokom terapije popravlja. Sa uspostavljanjem normalne funkcije ramena, pacijent se može vratiti na svoj prvobitni posao. Prognoza kod mladih osoba je znatno bolja i vrlo često dolazi do potpune normalizacije pokreta i osposobljavanja za raniji posao. Kod starijih osoba i pored sprovedene terapije, može doći do trajnog ograničenja pokreta obolelog ramena.
Prognoza trećeg stadijuma je dvojaka. Prvo, pravilnim i upornim lečenjem, kombinovanom fizikalnom i medikamentnom terapijom, može se uspostaviti skoro normalna pokretljivost ramena. U drugim, težim slučajevima, fibrozne ankiloze, pokretljivost zgloba je minimalna ili nikakva, ali i tada treba pokušati konzervativno lečenje, ukoliko ne uspe, treba pristupiti hirurškoj intervenciji, odnosno isecanju fibroznih traka. Dešava se da i posle ove operacije ne dođe do poboljšanja funkcije obolelog ramena. Nakon operacije, neophodna je dugotrajna fizikalna terapija.